Efes Antik Kenti Gezi Rehberi: Selçuk’ta Gezilecek Yerler

Efes, Türkiye’nin batısında, İzmir iline bağlı Selçuk ilçesi yakınlarında yer alır. Yunan ve Roma zamanlarında ticaret, kültür ve din merkezi olan kentin geçmişi M.Ö. 10. yüzyıla kadar dayanıyor. Roma dönemindeyse Efes Asya eyaletinin başkenti olmuştur. Şehrin en önemli yapıları Celcus Kütüphanesi, Artemis Tapınağı, Büyük Tiyatro, Mermer Cadde, Hadrian Tapınağı, Agora (Pazar yeri), Yamaç Evler, Latrine (umumi tuvalet) ve Bouleuterion (Meclis binası). 2023 yılında 2 milyon 196 bin 58 kişinin (kaynak AA) ziyaret ettiği Efes Antik Kenti Türkiye’nin en önemli turistik yerlerinden biri.

Mermer Cadde

Şimdilik ziyarete kapalı olan cadde o zamanlar Liman Caddesi (Arcadiane Caddesi) olarak kullanılmıştır ve buradan 600 metre Antik limana kadar yol yapılmıştır. Efes’in en uzun caddesidir sütunu ve mermer döşelidir. Tabi şuan Efes antik limanı alüvyonlarla kaplandığı için dolmuştur. Antik şehirlerin zamanla terk edilmeleri nedenlerinden biri de alüvyonlar sebebiyle oluşan bataklık ve sivrisineklerden taşınan sıtma hastalığıdır. Mermer Cadde, insanları Agora’ya, oradan kütüphaneye, tiyatroya ve limana yönlendirirdi. Yani Efes’te şehir planlaması açısından da çok akıllıca bir bağlantı kurulmuştu.

Agora (Pazar yeri)

Celcus Kütüphanesi’nin kuzeyinde yer alan pazar alanı Efes’in ticari kalbiydi. Tüccarlar, zanaatkarlar burada sosyalleşebilirlerdi. Hellenistik dönemden kullanılmaya başlanan pazar yeri Roma dönemindeyse büyütülmüştür.

Antik Tiyatro

Antik tiyatronun kapasitesi 25.000 kişi civarındaydı ve antik tiyatroların en büyüklerindendi. Konserler, tiyatro oyunları ve gladyatör dövüşleri bu tiyatroda yapılırdı.

Latrinae ve Nymphaeumlar (Tuvalet ve Anıtsal Çeşmeler)

Tuvaletler büyük şehirlerde olurdu ve yan yana dizilmiş ve aralarında bölme olmayan taş oturaklardan oluşurdu dolayısıyla antik dünyada insanların aynı zamanda sosyalleştikleri, günlük olayları konuştukları yerlerdi. Kölelerse tuvalet ve hamamlardaki ateşi yakmak ve sıcaklığı kontrol etmekle sorumluydu.

Efes’teki su sistemi de dönemin mühendislik harikalarındandı ve gelişmişti. Şehir, dağlardan getirilen suyun su kemerleri (aquaduct) aracılığıyla iletilmesiyle besleniyordu. Kurşun ve pişmiş toprak borularla yerçekimini kullanarak taşınan su, anıtsal çeşmelere, hamamlara ve evlere ulaşıyordu. Atık su ise taş döşeli kanallar yardımıyla şehir dışına aktarılıyordu. Bu gelişmiş sistem sayesinde Efes, hem temiz suya hem de kanalizasyona sahip ender antik kentlerden biri olmuştur.

Celcus Kütüphanesi

Roma valisi Tiberius Julius Celsus Polemaeanus adına, oğlu Gaius Julius Aquila tarafından M.S. 110 yılında hem bir anıtsal mezar hem de kütüphane olarak yaptırılmıştır. Bir zamanlar antik dünyanın en büyük ve zengin kütüphanesi olan yapı maalesef deprem ve yangınlardan çok etkilenmiştir. Anıt mezar binanın altında gömülüdür. Cephe önden 2 katlı gibi gözükmesine rağmen bina tek katlıdır bu da Roma mimarisinin bir özelliğidir. Cephesinde dört kadın heykeli bulunur. Bunlar bilgelik (Sophia), erdem (Arete), bilgi (Episteme) ve zihin (Ennoia) gibi kavramları simgeler.

Bordello ve Ayak İzi Taşı

Mermer cadde üzerinde Celcus Kütüphenesine giderken yer alan taşta ayak izi, kalp sembolü ve kadın başı resmedilmiştir, Celsus Kütüphanesi’nin hemen karşı köşesinde de çok odalı bir ev olduğundan dolayı evin genelev olduğu düşünülüyor fakat kesin bir kanıt yokmuş. Eğlence evi veya rahatlama evi olarak da düşünülebilmektedir. 2019 yılında ziyaretimde taş, mermer cadde ve tiyatro ziyarete açıktı ama şuan şerit çekilmiş.

Artemis Tapınağı

Efes Artemis Tapınağı M.Ö. 6 yüzyılda inşa edilmiştir ve diğer Yunan tapınaklarından çok büyük olduğu için bir zamanlar Antik Dünyanın Yedi Harikasından biriydi. Maalesef 4. yüzyılda kundaklanarak yanan tapınağın bugün sadece kalıntıları kalmıştır.

Hadrianus Tapınağı

Hadrianus M.S. 76-138 yılları arasında yaşamış olan tanrılaştırılmış bir Roma imparatoru. Tapınak Hadrianus Efes’i ziyaret ettiği için onun adını onurlandırmak adına yapılmıştır. Hadrianus çok seyahat eden bir imparator olarak bilindiğinden Anadolu’da bir çok eser onun teşvikiyle yapılmış (İznik Kale Duvarları, Afrodisias Hadrianus Hamamı)

Yamaç Evler

Efes’teki Yamaç Evler Hadrianus Tapınağının tam karşısında bulunuyor ve çok iyi korunmuş. Girişine müzekart dahil değil. Evlerine ne erkeni İmparator Augustus Dönemine aittir. Evlerin içindeki bir çok tanrının, tanrıçanın figürleri, tiyatro sahneleri çizimleri günümüze kadar ulaşmış.

Bouleuterion (Meclis binası)

Hem Odeon (konser salonu) hem de meclis binasını kapsayan bu yerde şehrin ileri gelen aileleri önemli kararlar için tartışıyorlar aynı zamanda 1500 kişi kapasiteli oturma yerlerinde çeşitli konserler dinlenebiliyordu. M.S. 2. yüzyılda inşa edilmiştir.