Aydın’da Gezilecek Yerler: Bir Iyonya kenti Priene Gezi Rehberi

Priene Antik kentinin ilk yerleşiminin, Büyük Menderes Nehri’nin (antik adıyla Maiandros) taşıdığı alüvyonlar zamanla kıyı şeridini değiştirdiği için, hala nerede olduğu tam bilinmemekle birlikte eski Priene’nin kuruluşunun muhtemelen M.Ö. 10 yüzyıl dolaylarında olduğu tahmin edilmektedir. İkinci Priene’yse M.Ö. 4. yüzyılda yeniden kurulmuştur fakat Büyük Menderes’in aziz oyununa yenilmiş ve kuruluşundan henüz daha bir asır geçmeden kıyı sınırından yaklaşık 7 km içeride kalmıştır. Şehir aynı zamanda Efes, Miletos, Symrna kadar zengin olamadığından bunun için önlemler alınamamış, sivrsinek ve sıtma nedeniyle de zamanla yavaş yavaş terk edilmiştir.

Priene yüksek ihtimalle Atina’lı göçmenler tarafından kurulmuştur. Bugün Aydın iline bağlı Söke ilçesinde bulunan antik kent kıyıdan oldukça uzaktadır. Bugün Priene’de bir çok yapı Helenistik dönem şehircilik anlayışı ve Hipodamos planı sayesinde düzenli bir şekilde oturtulmuş ve ayakta kalmıştır.

Antik Tiyatro: M.Ö. 3. yyda inşa edilen ve yaklaşık beş bin kişilik kapasiteye sahip bu tiyatro Priene nüfusunun tamamını kapsayacak şekilde yapılmıştır ki bu diğer antik kent tiyatrolarına göre ilginçtir. Protokol koltukları bugün hala ayaktadır ve tiyatronun aynı zamanda meclis oturumları için kullanıldığı da düşünülmektedir.

Athena Polias Tapınağı: Kentle beraber inşasına M.Ö. 4. yyda başlanan bu tapınağı Efes Artemis ve Assos Athena Tapınaklarından ayıran özelliği sade ama gösterişli olmasıdır. Perslilerle Çanakkale’de savaşan ve Miletos kuşatması için bu bölgeye gelen Büyük İskender’in Priene’de kaldığı ve o sırada inşa aşamasında olan Athena Tapınağı için bağışta bulunduğu antik kaynaklarda geçmektedir ve diğer belgelerle de kanıtlanmıştır. İçinden çıkan yazıtlardan birinde “Kral İskender bu tapınağı Athena Polias’a adadı.” yazmaktadır. Mimari Mauseleum ve Didyma Apollon Tapınağının da mimarı olan Pytheos’tur.

Agora: M.Ö. 3.yyda inşa edilmiş olan agora şehrin merkezinde yer almaktadır ve etrafı stoalarla çevrilidir.

Stoalar

Bouleuterion (Meclis Binası): Kentteki en iyi korunmuş binalardan birisi olmakla beraber yarı daire şeklinde inşaa edilmiştir ve 640 kişilik kapasiteye sahiptir. Priene’de de demokratik öğeler barındıran bir yönetim biçimi vardı ve civarında yaklaşık 80-100 adet konut bulunmuştur, yani bu her aileden (veya birkaç ailenin temsilinden) bir kişinin siyasi sürece katılabileceği demokratik bir yapı olduğunu düşündürmektedir.

Ev Kalıntıları: Priene şehri ızgara planlı olduğu için sokaklar çok düzenlidir ve ev temelleri, avlular ve avlulardaki su kuyuları, bazı duvar kalıntıları net şekilde görülebilmektedir. Evlerin bulunduğu sokaktaki çeşme ve giderler görülebilmektedir. Prienelilerin evleri de sade şekilde dizayn edilmiştir.

Tanrıça İsis Tapınağı: Şehir bir süre M.Ö. 3.yyda Mısırlı Ptolemaios Hanedanı egemenliği altına geçtiğinden dolayı Priene’de Mısır tanrıçası İsis’e adanmış bir tapınak kalıntısı da vardır.

Şehirde kalan diğer antik kalıntılar Gymnasion ve Stadion, Demeter Tapınağı, Hera ve Zeus tapınakları ile İskender’in şehirdeyken kaldığı iddia edilen ev olan İskender’in Evidir.

Hamam-Gymnasium